UV Ultraviyole Nedir? Çeşitleri Nelerdir, Nerelerde Kullanılır? 💡

Ultraviyole Nedir?

Ultraviyole nedir?; ışık olarak da adlandırılan ultraviyole ışık, basitçe insan gözünün göremediği bir radyasyon türüdür. Bu ışık elektromanyetik spektrumun görünmez kısmındadır.

Güneşin, yıldızların ve ışık yayan çeşitli lambaların yaydığı enerjinin türü, aslında o ışığı yayan kaynağın yüzey sıcaklığına bağlıdır. Ve bu ışık bir prizma tarafından kırıldığında elektromanyetik bir spektrum oluşur. İnsan gözünün görebildiği ışık, bu spektrumun çok çok küçük bir parçasıdır.

Kırmızıdan maviye değişen renklerde saçılım tayfında “kırmızı” en düşük enerjiye sahip ışık, “mavi” ise en yüksek enerjiye sahip ışıktır. Maviden sonraki ışıklar insanlar tarafından görülemez ve spektrumun bu kısmı ultraviyole, X-ışınları ve gama ışınlarını içerir.

Dalga boyları 10 ile 400 nanometre arasında olan en büyük ultraviyole ışık kaynağı aslında güneştir ve güneş UV-A, UV-B ve UV-C şeklinde çeşitli ultraviyole ışınları yayar.

En uzun dalga boyuna (320 ila 400 nanometre) sahip olan Ultraviyole A ışınları da en zararsızdır. Aslında atmosferin absorbe etmediği ve yeryüzüne ulaşan ışığın %85-90’ı UV-A ışığıdır. Bronzlaşma, güneş lekeleri, yaşlanma belirtileri ve kırışıklıklar da UV-A ışığının sonucudur.

Ultraviyole B ışınları (290 ile 320 nanometre arası) biraz daha zararlıdır, ancak bunların %90 ila 95’i Dünya’ya ulaşmadan önce atmosfer tarafından emilir.

En tehlikeli olan 100 ila 290 nanometre dalga boyuna sahip ultraviyole C ışınları atmosfer tarafından tamamen emilir. Dolayısıyla bu tip virüs öldürücü UV ışınları dünyaya ulaşamayacağı için güneşe çıkarak kendinizi Covid-19 virüsünden koruyamazsınız. Öyle olsa bile tehlikeden dolayı bu ışığa maruz kalmamalısınız.

Ultraviyole Işını Nerede Kullanılır?

Tabii ki radyasyon gibi kelimeler kullanıldığında kulağa tehlikeli gelmektedir fakat UV ışığı da son derece kullanışlı bir teknolojidir. Halihazırda çeşitli endüstrilerde günlük yaşamda kendine yer bulmuştur.

Solaryumda bronzlaşın, sahte ile gerçeği ayır edilemez bir durumdadır, gece kulüplerinde neon ışıklarla ortamın renklendirilmesinde de gene UV ışını ile gerçekleştirilmektedir. Dükkân tabelalarında sıkça kullanılan Neon lambalarda gene UV teknolojisini temel alınarak yapılmaktadır.

Tıpta cerrahi aletleri sterilize etmek, kanseri tedavi etmek ve operasyonlardan sonra diş dolgularını sertleştirmek için kullanılan ultraviyole ışık, vücudun D vitamini üretmesi için küçük dozlarda da kullanılabilir.

Ayrıca gıda sektöründe de yıllardır ürünlerin yapıldığı bantların Sterilize edilmesi için UV ışığı kullanılmaktadır. Ultraviyole ışı ile yapılan sterilizasyon işlemi ise şu şekildedir;

Ultraviyole Sterilizasyonu Nedir?

Ultraviyole sterilizasyonu 390 ila 405 nm arasında ışıkla “yavaş” bir işlemdir. Sterilizasyon UVC’de ONA’nın ayrışması yoluyla gerçekleşirken, Ultraviyole ile sterilizasyon güneşin dezenfekte edici etkisini sunar. 390-405 nm dalga boyuna sahip ışık, organik yüzeylerde reaktif oksidasyon reaksiyonu başlatır ve hücre zarını tahrip ederek etki eder.

Bu oksidasyonun bazı virüslerde de etkili olduğu bildirilmiştir. Bu yöntemin zayıf yanı etkisinin çok yavaş olmasıdır. Bu, uygulama alanına ve kullanılan güce göre değişiklik gösterse de %99 yüzey sterilizasyonuna ulaşmak 3-5 gün sürebilmektedir. Kimyasallar veya diğer yöntemlerle dezenfekte edildikten sonra steril ortamın devamlılığının sağlanması daha etkilidir.

Kullanım seviyesi kullanılan alana göre seçilmelidir. Örneğin 50 m2 alana 2,5 m yükseklikten 70 W Ultraviyole uygulandığında Staphylococcus aureus bakterilerinin %99,9’u 75,3 saatte ölmektedir.

LG Inotek adına Korea Conformity Laboratories (KCL) tarafından yapılan sterilizasyon testinin sonuçlarına göre, Escherichia coli’nin yüzde 99,9’unun öldürüldüğü gösterildi.

Ultraviyole Sterilizasyonu Zararlı mıdır?

UV radyasyonu bize ürkütücü görünse de 390 nm’lik alt sınır yaz güneşinde bol miktarda bulunur. Yani zararlı etkileri direkt güneş ışığından farksızdır. Direkt olarak uzun süre bakılmadığı takdirde göze zararı yoktur. Grafik 1’e bakarsak, güneşin dünyaya gönderdiği 400 nm ışığın oldukça yüksek olduğunu görebiliriz.

Bu durumda da LG Innotek’in ürettiği “görsel ışık sterilizasyon cihazı” için başvurduğu Uluslararası Elektroteknik Komisyonu’nun (IEC52471) fotobiyolojik güvenlik standardına göre, gözler üzerinde hiçbir zararlı etkisinin olmadığı kanıtlanmış olmaktadır.

UV Işığının Genel Özellikleri

Doğal ultraviyole radyasyon, güneş tarafından üretilen geniş spektrumlu manyetik radyasyonun küçük bir kısmıdır.

Bu radyasyonun güneş tarafından çok geniş bir bantta gerçekleştirilen ve “ışık” diyebileceğimiz kısmı temelde 3 ana bileşene ayrılmaktadır:

1. Ultraviyole (UV-ultraviyole), dalga boyu 10 nm – 400 nm
2. Görünür ışık (Vl- görünür ışık), dalga boyu 380 nm – 740 nm
3. Kızılötesi (IR-Kızılötesi) 800 nm’den büyük

Güneş radyasyonu atmosfer tarafından filtrelendikten sonra yeryüzüne ulaşır. Dünya Atmosferdeki su buharı ve karbon (C) bileşikleri, kızılötesi ve ultraviyole ozon radyasyonunun önemli bir kısmını engellemektedir.

Görünür dalga boyu aralığı insanlar tarafından 380-740 nm olarak kabul edilse de alt ve üst limitler kişiden kişiye değişebilmektedir. Öte yandan, bazı kuşların, sürüngenlerin ve böceklerin görsel sınırlamaları, insanlarınkinden farklıdır.

Coğrafi bölgeye göre değişmekle birlikte, yazın güneşin tepe noktasına ulaştığında gelen ışığın ortalama %44’ü görünür ışık, %3’ü Ultraviyole ve UVB ve geri kalanı IR veya kızılötesi olarak görülebilir.

Ultraviyole radyasyon kabaca üçe ayrılır:

1. Ultraviyole- 400-315nm aralığındadır, ozon tabakası tarafından engellenmez ve dünyamıza ulaşır.
2. UVB-3, 315 ile 280 nm arasındadır ve bunun çoğu ozon tabakası tarafından engellenir. Uzun süre maruz kalındığında güneş yanığı, katarakt ve bazı cilt kanseri türlerine neden olabilir.
3. UVC- 280-100nm aralığındadır. Ozon tabakası bu bandı tamamen bloke eder ve dünyaya ulaşmasını engeller. Hücrelerdeki DNA ve RNA yapısını bozduğu bilinmektedir. Çok dikkatli kullanılmalıdır.

Ultraviyole Işığı ile Yapılan Sterilizasyon İşleminde Dikkat Edilecek Hususlar

UVC lambası ile dezenfekte edilecek yüzey arasındaki uzaklık ve dezenfeksiyon süresi doğru ayarlanmalıdır.

UVC lambasının bakteri ve virüsler üzerindeki ölümcül etkisinin %99,9 olduğu yıllar önce kanıtlanmıştır. Ancak, bu oran her durumda her zaman o kadar yüksek değildir. UVC lamba ile dezenfekte ederken maksimum verim elde etmek için lamba gücü, lamba ile dezenfekte edilecek yüzey arasındaki uzaklık ve maruz kalma süresinin ideal kombinasyonunu belirlemek gerekir. Kim kendini şöyle ifade eder:

• 25 watt – uzaklık 10 cm- 16 saniye
• 25 watt – uzaklık 20 cm- 63 saniye
• 25 watt – uzaklık 30 cm- 142 saniye
• 40 watt – uzaklık 10 cm- 10 saniye
• 40 watt – uzaklık 20 cm- 39 saniye
• 40 watt – uzaklık 30 cm- 89 saniye
• 60 watt – uzaklık 10 cm- 7 saniye
• 60 watt – uzaklık 20 cm- 26 saniye
• 60 watt – uzaklık 30cm – 59 saniye

Bu süreler ve aralıklar doğal olarak UVC lambalı cihazlarla yüzeylerin dezenfeksiyonu için geçerlidir. Hava ve su sterilizasyonu bu alana dahil değildir.

UVC ışığı asla cilt ve gözlerle temas etmemelidir

UVC ışığının cilt ve göz ile temasının verdiği zararlardan yazının başında bahsetmiştik. Bu nedenle UVC lambası ile dezenfekte ederken dikkat edilmesi gereken en önemli detay budur.

Yüzey dezenfeksiyonu taşınabilir bir UVC lambası ile yapılacaksa, ışıkla (aynaya yansıma yoluyla bile) doğrudan temas edilmemesi çok önemlidir.

Tüm bir oda kapalı kutu veya açık UVC lambaları ile dezenfekte edilecekse, işlem sırasında odada kimsenin bulunmadığından emin olunması önemlidir.

Bunun dışında UVC lamba cihazının kontrol paneli ile uğraşmayın ve bilmediğiniz bir tuşa dokunmak UVC ışığına beklenmedik şekilde maruz kalmanızı da önleyecektir.